شبچله؛ نمادیترین سنت ایرانیان همزمان با انقلاب زمستانی
تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۱۸۳۴۵۸
آنچه به عنوان مراسم شب یلدا یا شب چله در فرهنگ ایرانی تعریف شده است ریشه در هزارههای دور دارد. در حقیقت ریشه شکل گیری آن را در در آیین مهر می دارند. انقلاب زمستانی که از آن به عنوان جشن زایش خورشیدی نیز نامبرده می شود همواره میان ایرانیان فرهنگدوست و آیینمدار از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردار بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
نمادهای شب یلدا
جشن زایش خورشید که از آن به عنوان انقلاب زمستانی و بلندترین شب سال یاد می شود؛ قرار گرفتن کره زمین در دورترین فاصله و نقطه نسبت به خورشید در چرخش وضعی آن به شمار می رود. در حقیقت بعد از شب چله یا شب یلدا بار دیگر شاهد کوتاه شدن شب ها و بلند شدن روز هستیم تا در نهایت این سیر حرکت وضعی زمین بر مدار خورشید به یکی دیگر از مهمترین آیینهای باستانی و کهن ایرانی یعنی نوروز منتج شود.
مراسم شب یلدا مانند بسیاری سنتهای کهن فرهنگ ایرانی مملو از آیین ها و رفتارهایی است که هر یک نمادی در رفتارشناسی و جامعهشناسی فرهنگ ایرانی یاد می شوند. رنگ قرمز که به عنوان رنگ غالب مراسم شب یلدا از سفره تا میوهها؛ اطعمه و اشربه خوان خانواده و فرهنگ ایرانی شناخته می شود، در حقیقت بازتاب جایگاه خورشید است که به واسطه آن گرمای وجودی و اتحاد و همدلی ساختار فرهنگ ایرانی را بازتاب می دهد.
میوه ها و خوراک خوان خانواده ایرانی در شب یلدا بر اساس نمادهای متعددی انتخاب شده اند و فصل مشترک اغلب آنها رنگ سرخ است. از هندوانه و انار تا شربت و شیرینیهای گلمحمدی و زعفران که همگی رنگ قرمز و سرخ را به شکل ماهوی با خود دارند به اصلی جدایی ناپذیر از فرهنگ خوان خانوادههای ایرانی در شب یلدا بدل شده اند. همچنین از سوی دیگر شب نشینی و گردهمایی خانواده های ایرانی به واسطه پاسداشت شب یلدا یکی از بهترین سنت های فرهنگ ایرانی را پاسخی دوباره می دهد. سنتی به نام صله رحم.
انار و هندوانه نمادی از رمز اتحاد و همدلی ایرانیان
انار و هندوانه به عنوان دو میوه جدایی ناپذیر از خوان مراسم شب یلدا در میان خانواده های ایرانی بار دیگر نمادی بر اتحاد و همدلی ایرانیان به شمار می روند. همچنین آجیل شب یلدا که از آن به عنوان آجیل گرم یاد میشود، بازتاب بخشی دیگر از دانش و فرهنگ ایرانی است. زیرا اغلب میوه های زمستانی سرد هستند و پخش آجیل شب یلدا که از دانه های گرم تشکیل شده برای ملایم کردن طبع ایرانیانی که دوره خوان یلدا جمع شدهاند بازتاب اهمت و جایگاه طب سنتی میان خانواده ها و فرهنگ ایرانی به شمار می رود. از دیگر سنتهای فرهنگ ایرانی در شب یلدا شاهنامه خوانی و تفأل به دیوان خواجه شیراز حافظ شیرین سخن است که در نمایی دیگر بازتاب بخشی دیگر از رفتار فرهنگی ایرانیان نیز به شمار میرود. آنگونه که همواره به آن اشاره شده شعر به عنوان شناسنامه و هویت فرهنگ ایرانی جایگاهی جداناپذیر در کنشها و رفتارهای آیینی ایرانیان داشته است. به همین مناسبت در مراسم شب یلدا در مناطق شمالی؛ غربی و شمال غرب کشورمان شاهد سنت شاهنامهخوانی و سرگرم کردن اهالی فامیل توسط بزرگان خانواده بر پایه شاهنامه هستیم.
گستره یلدا از ایران تا فرهنگ مسیحیت
دکترمیرجلال الدین کزازی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با اشاره به جشن یلدا یا آیین شب چله به عنوان بنمایهای گره خورده با فرهنگ مهر در آیین کهن ایران یادآور شد: ایرانیان از دیرباز با پاسداشت جشن یلدا آیین مهر و زایش خورشید را بزرگ می داشتند و این سور عظیم را با یکان یکان خانواده ها به شادی می نشستند.
وی ادامه داد: آیین مهر آیینی است که در دوران اشکانی توسط دین آوری به عنوان آیینی نو سربرآورد و دامنه وسعت آیین مندان مهر از مرزهای ایران تا روم را در برگرفت و نکته ای سترگ که بار دیگر به نام ایرانی سپاسی بزرگ را هدیه می دهد به این نکته شادی بخش بازمی گردد که جشن پاسداشت مهر و زایش خورشید که در فرهنگ ایرانی به عنوان یلدا نام آور شده است در جهان نیز آیین مندان فراوانی دارد که از آن به نام کریسمس یاد می کنند.
جشن کریسمس، گواهی بر تاثیر آیین یلدا در فرهنگ جهانی
این پژوهشگر و استاد دانشگاه با تاکید بر آنکه جشن کریسمس در بنمایه خود جشنی برای زایش مهر و خورشید است گفت: این نکته برخلاف آن است که ترسایان کریسمس را جشن زادن عیسی (ع) می دانند. در حالی که تاریخ نبشته و ماندگار شده که بعد از قبول آیین ترسایی میان رومیان، بزرگان ترسایی تلاش بسیار کردند تا جشن مهر را از آیین رومیان ترساشده بزدایند و چون راه به منزل و هدف نبردند جشن زایش مهر و خورشید را به نام جشن زادن عیسی مسیح نام نهادند.
کزازی در پاسخ به این پرسش که چرا میان جشن یلدا و کریسمس چند روزی فاصله در تقویم وجود دارد گفت: وقتی بنا باشد تا فرهنگ سترگ ایرانی راه جهانی شدن پیدا نکند و دژخیمان نام و فرهنگ ایرانی با پی ریزی ناسازگاری هایی در گاه شماری میان این دو روز که ریشه مشترک دارند و تاریخ آنرا گواهی می دهد جدایی انداخته و حال آیینی ایرانی را به نام جشن زادن عیسی مسیح برپا می دارند تا مباد نام ایران را بر زبان آوند.
سرخی انار؛ سمبل خورشید
به گفته این مدرس دانشگاه؛ یلدا واژه ای آرامی است که در ریشه های آن را در زبان تازی هم می توان دید و معنای آن میلاد، تولد و ولادت است و تجلی آن را بر خوان ایرانی می توان به تماشا نشست. خوانی که یکان یکان داشته هایش بر مدار نشانه شناسی و نمادشناسی فرهنگ ایرانی از راز و رمزهای کهن جایگاه مهر و خورشید در رفتار ایرانیان است.
کزازی نمادین ترین میوه خوان یلدا را انار دانست و یادآور شد: گردی این میوه و رنگ سرخش نمادی از خورشید است و همان رنگ سرخ پرتو گرمای خورشید را بر زمین مرده زمستان و سرد شده برای جانی دوباره تا بهار نورسته و رسیده می تاباند. این همان پایانی است که آدمیان برای میوه از زمین رسته به آن چون آب نیازمندند. پرتو گرمای خورشید و آب بر زمین مادر می تابد و جاری می شود تا انار به عنوان نماد خورشید خود به نمادی بر خوان ایرانی در یلدا افزوده شود.
برچسبها جلال الدین کزازی شب یلدا میراث فرهنگیمنبع: ایرنا
کلیدواژه: جلال الدین کزازی شب یلدا میراث فرهنگی جلال الدین کزازی شب یلدا میراث فرهنگی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۱۸۳۴۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مد خوب، مد بد!
«اینها الان مد شده» جملهای آشنا که ممکن است در طول روز بارها به گوشتان به عناوین مختلف رسیده باشد. اما آیا هر مدی قابل قبول است؟ تا چه جایی میتوان از آن پیروی کرد؟
به گزارش ایسنا، شاید کلمه حجاب و پوشش برای افراد در سنین بالاتر معنا و مفهوم بیشتری داشته باشد. کسانی که نوع لباس پوشیدن در خانه یا بیرون از آن، برایشان نوعی احترام به خانواده و جامعه بود. میتوان گفت پوشیدن لباسهای نامتعارف باب نبود. اگر کسی بر خلاف عرف آن دوره عمل میکرد به شدت مورد شماتت دوستان و اطرافیان خود قرار میگرفت. اما در دوره جدید عکس این قضیه در جریان است. به طوری که پوشیدن لباسهای پاره، کهنه، تنگ و کوتاه که هیچ سنخیتی با فرهنگ ایرانی ندارد، بسیار در بین جوانان باب شده است.
به راستی دلیل این که عدهای از افراد به بدون هیچ آگاهی، فقط به دلیل مد شدن این نوع پوشش را انتخاب میکنند چیست؟ لباسهایی که در بسیاری از مواقع نه تنها زیبایی ندارند، بلکه ممکن است در نگاه اول مضحک و خندهدار هم باشند.
مفهوم پوشش و لباس
لباس از گذشته، تاکنون گویای مفاهیم زیادی بوده است و سهمی بزرگ در فرهنگ ملتها دارد. نشاندهنده باورهای، فرهنگی، مذهبی، اجتماعی مردمان یک جامعه است. اما در نگاه کلی لباس پاسخگوی نیازهایی مانند حفاظت از سرما و گرما، حفظ عفت و شرم است و در نهایت به انسان آراستگی، زیبایی میبخشد.
پوشش در گذشته
پیکرهها، نقاشیها، و نوشتههای باقیمانده از دوران باستان نشان میدهد که پوشش تمام بدن در دورههای مختلف تاریخی برای زنان و مردان ایرانی دارای اهمیت بوده است و ایرانیان به هیچ وجه در برهنگی به سر نمیبردهاند.
استرابون تاریخنگار و جغرافیدان معروف یونانی که کتاب جغرافیای او منبع گرانبها از دنیای قدیم از جمله فلات ایران، فرهنگ و تمدن مردمانی که در نواحی مختلف ایران ساکن بودهاند را در خود جای داده است، مینویسد: "ایرانیان اگر بخشی از بدنشان برهنه باشد آن را بی شرمی میدانند و همیشه بلند لباس میپوشند.
ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن مینویسد: "در زمان داریوش، زنان طبقات بالای اجتماع جز در تخت روان و روپوشدار از خانه بیرون نمیآمدند. در نقشهایی که از ایران باستان بر جای مانده است هیچ صورت زن دیده نمیشود
در موزه لوور پاریس مُهر سنگی استوانهای مربوط به دوران هخامنشیان است که تعدادی با لباس و تاج و چادر زنان هخامنشی بر مسند شاهانهای تکیه زده است و ندیمههایش در مقابلش ایستادهاند و سرپوش به سر دارند. موارد نمونههایی از وجود فرهنگ پوشش و یکی از نشانههای ملیت ایرانی است.
پوشش فرهنگهای مختلف ایرانی
با این که استفاده از لباسهای سنتی و قدیمی دیگر نسبت به گذشته در بین اقوام ایرانی رایج نیست، اما هستند مردمانی که در استانهای مختلف هنوز از این سنت دیرین در نوع پوشش استفاده میکنند. پوشش اقوام مختلف در ایران برای بسیاری از گردشگران چه ایرانی یا خارجی بسیار جذاب و دیدنی است. شاید برای شما پیش آمده باشد که در سفر به نقطهای از کشور افرادی را با لباسی خاص و سنتی مخصوص همان منطقه ببینید. لباسهایی که در عین زیبایی، پوشیدگی را نیز به همراه دارد. به طوری که اکثر افراد را به گرفتن عکسهای یادگاری از این نوع پوشش ترغیب میکند. بر اساس شرایط جغرافیایی، آب و هوایی و همچنین فرهنگهای مختلف اقوام ساکن، نوع پوشش و لباس در بین قومیتهای مختلف بسیار متنوع است.
مدگرایی
مدگرایی به این معنی است که فرد سبک زندگی، پوشش و رفتار خود را بر اساس آخرین الگوها تنظیم و به محض ورود الگوی جدید در جامعه، از آن پیروی میکند. این حس تنوعطلبی توأم با گرایش به خودنمایی در محیط اجتماعی، تغییرات چشمگیری در نوع پوشش، رفتار و آرایش افراد به همراه داشته است. مدگرایی منحصر به سن خاصی نیست، اما در بین جوانان جذابیت بیشتری دارد. عواملی چون تنوعطلبی و نوگرایی، همانندسازی، رقابت، چشم و همچشمی با دیگران، مدگرایی و التزام ناشی از دوستی، جلب توجه دیگران و تشخّصطلبی میتواند از عوامل گرایش جوانان به سوی این شیوه زندگی باشد.
مد پیامد دوره معاصر و مختص به جامعه و فرهنگی خاص نیست، اما در عصر حاضر با گسترش روز افزون شبکههای ارتباطی و ماهوارهای، سبک زندگی افراد جامعه مخصوصا نوع پوشش آنها را بسیار تحت تأثیر قرار داده است. این رسانهها با کمک تبلیغات و مدهای جدید، نیازها و الگوهای جدیدی برای افراد ایجاد میکنند که بعضی از این الگوها با فرهنگ و ارزشهای جامعه ما هیچ سنخیتی ندارد و باعث مشکلات اجتماعی و خانوادگی میشود.
اکثر افرادی که در پی مد روز هستند، به قول خودشان میخواهند باکلاس باشند. به عقیده آنها نحوه پوشش عامل مهمی برای شناخت طبقه اجتماعی، میزان رفاه، سلیقه و فرهنگ افراد است.
پیروی از مد همیشه بد نیست و میتواند جوانان را از لحاظ روحی ارضا کند و حتی در پیشرفت جامعه نیز مفید باشد. جامعهشناسان مد را یک پدیده اجتماعی میدانند که افراد را با یکدیکر همرنگ میکند. این به شرطی است که از افراد یا مدهایی که با جامعه هیچ سنخیتی ندارند پیروی نکنند. اما با این حال امروزه جوانان زیادی را میبینیم که درگیر آن شدهاند و مد به یکی از معضلات فرهنگی و اجتماعی جامعه تبدیل شده است. تقلید نسنجیدهای که وقت و هزینه زیادی برای آنها دارد. چراکه اکثرا وقتی از آن ها دلیل انتخابشان پرسیده میشود تنها کلمهای که میشنویم این است که مد شده است.
سخن آخر
با پیشرفت روزافزون، شبکههای ارتباطی و ماهوارهای در نیازهای اساسی مردم به خصوص جوانان تغییرات بزرگی را به وجود آوردهاند، رسانههایی که با تبلیغات، الگوهای جدیدی را وارد زندگی جوانان کردهاند. الگوهایی که در اکثر موارد سنخیتی با فرهنگ و ارزشهای جامعه ایرانی ندارد.
انتهای پیام